دستگاه جوجه کشی شترمرغ مشخصه هایی ویژه و خاص دارد. اما عملیات جوجه کشی شترمرغ بسیار پر ماجرا تر از دستگاه خاص شترمرغ می باشد.

جوجه کشی شترمرغ مانند سایر طیور نیاز به تامین و کنترل ۴ عامل اصلی جوجه کشی یعنی دما ، رطوبت، اکسیژن و گردش تخم ها دارد.

اما تفاوت های جوجه کشی شترمرغ با سایر پرندگان در چیست؟

۱-  دمای دستگاه جوجه کشی شترمرغ

در انواع پرندگان گرچه مقادیر دما و رطوبت تفاوت هایی با هم دارند. ولی میزان این مقادیر بسیار به هم نزدیک بوده. حتی در بسیاری از دستگاه های خانگی می توان با تنظیم میانگین دمای مورد نیاز چندین نوع پرنده مثلا (بوقلمون، غاز و بلدرچین) را با هم در یک دستگاه، جوجه کشی کرد. جوجه کشی شترمرغ با سایر پرندگان به طورهمزمان و یا در یک دستگاه امکان پذیر نیست.

اختلاف زیاد دمای مورد نیاز برای جوجه کشی شترمرغ نسبت به سایر پرندگان دلیل این حرف ما می باشد. دمای مورد نیاز تخم شترمرغ در دوران ستر ۲/۳۶ و در دوران هچر ۳۷ درجه سانتی گراد می باشد.

تفاوت دما در جوجه کشی شترمرغ با سایر پرندگان حدود یک درجه می باشد. اما این مهمترین عامل تفاوت جوجه کشی شترمرغ با سایر پرندگان نیست.

۲- رطوبت در دستگاه جوجه کشی شترمرغ

رطوبت مهمترین عامل در جوجه کشی شترمرغ می باشد. دستگاه های جوجه کشی شترمرغ بر خلاف دستگاه های معمولی نیاز کمتری به تولید رطوبت برای دوره جوجه کشی دارند. در بسیاری از مواقع در جوجه کشی شترمرغ نیاز به رطوبت گیری از دستگاه جوجه کشی شترمرغ داریم.

تخم شترمرغ دارای پوسته ای بسیار سخت و ضخیم بوده. این امر موجب شده تا در طول دوره جوجه کشی آب داخل تخم به سختی تبخیر شود. لذا در طول دوره جوجه کشی شترمرغ نیازی به تامین رطوبت بالا برای دستگاه جوجه کشی شترمرغ نمی باشد. حتی در مناطقی که میزان رطوبت محیط بالا می باشد، لازم است تا رطوبت محیط و یا داخل دستگاه را به روش های مختلف کاهش داد.

رطوبت واقعی دستگاه جوجه کشی شترمرغ را چگونه محاسبه کنیم؟

برای این کار لازم است تا هر تخم شترمرغ شماره گذاری شده. در ابتدای جوجه کشی وزن شده و در یک برگه مخصوص خود، مشخصات آن نوشته شود. در طول دوره هر یک هفته یک بار وزن کشی و کندلینگ مجدد انجام شود.

معمولا برای شروع کار رطوبت دستگاه جوجه کشی روی عدد ۲۵ درصد تنظیم می شود. اگر شرایط داخل دستگاه جوجه کشی ایده‌آل باشد هر تخم شترمرغ باید در طول یک هفته حدود دو الی دو و نیم درصد از وزن خود را از دست داده باشد. اگر بعد از یک هفته مقدار کاهش وزن بیش از این باشد نشانگر کمبود رطوبت داخل دستگاه می باشد. برای حل این مشکل کافیست تا حدود ۳ الی ۵ درصد رطوبت را افزایش دهیم تا هفته بعد نتیجه کاهش وزن را مشاهده کنیم.

اگر بعد از یک هفته مقدار کاهش وزن کمتر از دو درصد باشد بیانگر رطوبت زیاد دستگاه است. رطوبت بالا مانع تبخیر آب داخل تخم می باشد. حال باید رطوبت را بین ۳ تا ۵ درصد کاهش دهیم تا در هفته بعد نتیجه را ببینیم.

برای افزایش رطوبت داخل دستگاه معمولاً از بخارسازهای التراسونیک استفاده می نمایند. اما برای کاهش رطوبت داخل دستگاه نیاز به سیستم های پیشرفته و گران قیمت خشک کننده هوا می باشد. که کمتر دستگاهی مجهز به این سیستم ها می باشد.

از آنجا که محل استقرار دستگاه جوجه کشی نیاز به دما و رطوبت معینی دارد معمولاً از دستگاه اسپیلت یا کولر های گازی برای اتاق محل نصب دستگاه استفاده می گردد. بهترین و معمول ترین روش با صرفه برای کاهش رطوبت محیط اطراف و داخل ماشین استفاده از حالت رطوبت گیر کولر های گازی می باشد

۳- اکسیژن دستگاه جوجه کشی شترمرغ

جنین شترمرغ نیاز به اکسیژن بالا مخصوصا در هفته ی آخر جوجه کشی دارد. پوسته سخت می تواند این امر را دشوارتر نماید.

با افزایش مقدار رطوبت دستگاه جوجه کشی شترمرغ به میزان حدود ۵ تا ۱۰ درصد به نرم شدن پوسته کمک کرده و هچ موفق تری را بدست می آورید. اما آنچه که یک دستگاه مخصوص شترمرغ باید برای تامین اکسیژن داشته باشد سیستم اتوماتیک هواگیری دستگاه براساس تایم های مشخص است. باید در زمان ورود به حالت هچر این مقادیر هوا رسانی افزایش پیدا کنند.

۴- راک دستگاه جوجه کشی شترمرغ و گردش تخم شترمرغ:

استفاده از راک های مستحکم و قوی از جنس گالوانیزه و موتورهای گیربکس دار با قدرت تحمل وزن تخم های بارگیری شده برای دستگاه ضروری می باشد. استفاده از راک های به اصطلاح دستگاه مرغی برای جوجه کشی شترمرغ امری کاملا اشتباه و غیر استاندارد می باشد.

تخم شترمرغ حداقل هر یک ساعت یک بار باید تغییر وضعیت داشته باشد. حداقل میزان زاویه چرخش باید بین ۱۲۰ تا ۱۶۰ درجه باشد. زاویه ۱۸۰ درجه می تواند به بالا رفتن کیفیت جوجه های هچ شده کمک زیادی نماید.

در طول سالیان گذشته در ایران دستگاه های زیادی برای شترمرغ به بازار عرضه شده. عمده تفاوت این دستگاه ها با دستگاه های معمولی فقط در فاصله طبقات بوده. هرچند میزان هچ شترمرغ در این دستگاه ها کمتر از حد متعارف می باشد. ولیکن به علت قیمت بسیار پایین تر از دستگاه های خارجی جایگاه ویژه ای در بین هواداران جوجه کشی شترمرغ دارد.

گاها دیده شده در دستگاه های خانگی با تغییراتی در راک دستگاه و تنظیمات مربوط به شترمرغ تا ۴ تخم شترمرغ را جوجه کشی کرده اند. می تواند برای اعضای یک خانواده بسیار جذاب و مفرح باشد و یا برای انجام یک پروژه دانشجویی مفید واقع شود. ولی توصیه میکنیم برای فعالیت های صنعتی از دستگاه های حرفه ای شترمرغ استفاده کنید.

زمان خروج از تخم در تمامی جوجه شترمرغ ها یکسان نیست. دو عامل اساسی یعنی کیفیت تخم شترمرغ و محیط جوجه کشی شترمرغ در رشد و سلامت جوجه شترمرغ اهمیت بسزایی دارند. شماره‌گذاری (درجه بندی) جوجه شترمرغ ها متناسب با شکل و اندازه آن ها برای خارج کردنشان از دستگاه جوجه کشی شترمرغ به طور معناداری بقاء پرندگان را در دو الی سه هفته اول پس از خروج از تخم بهبود می‌دهد. تلفات جوجه شترمرغ ها امری اجتناب ناپذیر است که خود نتیجه ای از وجود جوجه هایی با کیفیت پایین در این مرحله است و اگر چه نگهداری (رسیدگی) ویژه به برخی از آن ها کمک می کند، اما در کل، تلفات به علت تعداد زیاد جوجه های بی کیفیت افزایش می یابد.

به عنوان مثال: ۱۰۰ جوجه از تخم خارج می شوند که ۸۰ قطعه به عنوان جوجه شترمرغ های درجه اول و ۲۰ قطعه به عنوان درجه دوم در نظر گرفته می شوند. اگر تا ۱۴

 روز اول پس از خروج از تخم  ۱۵ قطعه از آن ها بمیرد کل تلفات ۱۵ درصد است. حال اگر ۱۲ تا از جوجه هایی که مرده اند درجه دوم باشند، درصد تلفات جوجه های درجه اول تنها ۳.۷۵ درصد است و ۶۰ درصد از تلفات متعلق به جوجه شترمرغ های درجه دوم است.

جوجه شترمرغ سالم

از تخم هایی که بهترین کیفیت را دارند و تحت شرایط مناسب جوجه کشی شده اند بهترین پرندگان ( پرنده سالم ) به دست می آید. از مشخصات جوجه شترمرغ هایی که درجه کیفی بالاتری دارند این است که هوشیار تر هستند و پرهای آن ها درخشان تر است و به سرعت روی پاهایشان (که درست زیر بدنشان قرار گرفته است) می نشینند. پوست این جوجه های چاق شل و آزاد نیست و استخوان هایشان به وضوح بیرون زده است و هیچ علامتی از ادم نشان نمی‌دهند. زیر جوجه ها باید تمیز و خشک باشد.

جوجه شترمرغ

نظافت جوجه شترمرغ ها

ناف جوجه شترمرغ ها باید بسته شده و اطراف آن عاری از آلودگی باشد. کیسه زرده یا رگ های خونی نیز نباید از ناف بیرون زده باشد. همچنین جوجه ها باید فاقد هرگونه عضو غیر طبیعی باشند.

جوجه شترمرغ

در حالت معمول، جوجه ها نباید علامتی از آسیب مانند له له زدن (Panting) یا مشکلات تنفسی را نشان دهند.

 در زیر شکم برخی از جوجه شترمرغ ها مقداری آلبومین چسبیده است که در این حالت این جوجه ها درجه کیفی پایین تری دارند، اما شاید قدرت زیست پذیری آن ها همانند جوجه هایی باشد که درجه کیفی بالا دارند. جوجه هایی که ناف آن ها دچار عفونت و آلودگی باشد و یا ادم شدید داشته باشند، اغلب قادر به صاف نشستن نیستند و برای جلوگیری از باز شدن پاها نیاز به کمک دارند. در این صورت تمامی آن ها از جزء جوجه هایی با درجه کیفی پایین طبقه بندی می‌شوند.

پرورش جوجه شترمرغ

جوجه شترمرغ هایی که درجه کیفی پایینی دارند برای پروار بندی مناسب نیستند. هرچند، در حال حاضر جوجه هایی که درجه کیفی پایین هم دارند با دیگر جوجه ها نگهداری می‌شوند که البته با توجه بیشتر و زیر نظر گرفتن این جوجه ها شاید درجه کیفی آن ها نیز افزایش یابد و جزء پرندگان خوب گله گردند.

اگر جوجه شترمرغ های جوان (۵روز یا بیشتر) تحت شرایط نامطلوب و در تراکم بالا جابجا شوند، به طور مشخصی بر کیفیت آن ها تاثیر می گذارد. طی مسافت های طولانی در حرارت های بالا ۳۲ درجه سانتی گراد بدون دسترسی داشتن به آب و خوراک برای رساندن جوجه ها به محل پرورش، سبب دهیراته شدن و کاهش وزن جوجه ها گشته و در نتیجه پرندگانی با درجه کیفی پایین خواهیم داشت. نگهداری جوجه ها در درجه حرارت پایین ۲۷ درجه سانتی گراد نیز به سلامت آن ها آسیب می‌رساند، اما بزرگترین مشکل گرمای بیش از حد است. اگر طول مدت انتقال جوجه ها از مزرعه به محل پرورش شترمرغ ها بیش از ۴ ساعت باشد، باید بلافاصله پس از رسیدن به محل پرورش به آب تازه دسترسی داشته باشد و محیط پرورش نیز درجه حرارت مطلوب یعنی ۳۰ درجه سانتی گراد را برای جوجه ها فراهم کند.